Wskaźniki finansowe są jednym z najważniejszych narzędzi pracy w controllingu. To dzięki nim można ocenić kondycję przedsiębiorstwa, wychwycić zagrożenia i wskazać obszary do poprawy. W wielu firmach wciąż dominuje klasyczny zestaw wskaźników: ROI, ROE, ROS, które, choć użyteczne, nie zawsze wystarczają.
Wyobraźmy sobie kontrolera finansowego w średniej firmie konsultingowej, który każdego miesiąca monitoruje przepływy pieniężne: wpływy z projektów, faktury do klientów, zobowiązania wobec podwykonawców i koszty operacyjne. Tradycyjny raport pokazuje tylko saldo na koniec miesiąca – czy firma jest na plusie, czy na minusie – i choć informacja jest poprawna, nie daje pełnego obrazu kondycji finansowej firmy.
Nowoczesne wskaźniki płynności i zadłużenia pozwalają spojrzeć głębiej. Dzięki nim kontroler od razu widzi, które kontrakty generują najbardziej stabilne przepływy, gdzie mogą pojawić się opóźnienia w płatnościach, a które zobowiązania wymagają szczególnej uwagi w najbliższych tygodniach. Na ich podstawie może przygotować konkretne rekomendacje dla zarządu: kiedy warto przyspieszyć fakturowanie, które zobowiązania opłacić w pierwszej kolejności, a gdzie wstrzymać wydatki, aby nie narazić firmy na problemy z płynnością.
Dostęp do takich danych jest jak posiadanie finansowej mapy firmy, ponieważ zarówno aktualna sytuacja, a także szanse czy zagrożenia w przyszłości są widoczne na pierwszy rzut oka. Dzięki nim decyzje zarządu nie opierają się na domysłach, lecz na spójnym obrazie sytuacji finansowej, co realnie wspiera codzienne zarządzanie i planowanie strategiczne.
Rola systemu EPM w tworzeniu wskaźników finansowych
Wskaźniki finansowe są narzędziem, które może wspierać menedżerów w podejmowaniu lepszych decyzji biznesowych – pod warunkiem, że są prawidłowo opracowane i przygotowane w odpowiednim systemie. W EPM można je skonstruować w taki sposób, aby dokładnie odzwierciedlały sytuację finansową przedsiębiorstwa. Co sprawia, że taki wskaźnik daje realną wartość decyzyjną?
➔ Łączenie danych z różnych źródeł
Wskaźnik przygotowany w systemie EPM może kompleksowo integrować informacje pochodzące z faktur, systemów operacyjnych, magazynowych i sprzedażowych. Dzięki temu powstaje spójny obraz rzeczywistych kosztów i efektywności procesów w przedsiębiorstwie.
➔ Aktualne i rzetelne dane
EPM automatycznie konsoliduje dane z różnych źródeł i przetwarza je w czasie rzeczywistym. Kontroler finansowy może w kilka kliknięć sprawdzić bieżącą sytuację firmy. Wskaźniki przygotowywane ręcznie, z rozproszonych źródeł, szybko tracą praktyczną wartość i stają się jedynie formalnością.
➔ Planowanie różnych scenariuszy przyszłości
Analiza danych historycznych to za mało. Wskaźniki przygotowane w EPM pozwalają uwzględniać potencjalne ryzyka i szanse rozwojowe. Możliwe jest tworzenie różnych scenariuszy wydarzeń, co pozwala proaktywnie planować działania i podejmować decyzje strategiczne.
➔ Łatwość interpretacji
Samo obliczanie wskaźnika może podlegać skomplikowanym algorytmom, ale jego prezentacja musi być zrozumiała dla decydentów. Manager, kontroler, dyrektor finansowy czy członek zarządu nie mają czasu na analizowanie złożonych wzorów – jeden rzut oka na przejrzyście ułożony dashboard powinien pozwolić na podjęcie decyzji.
7 wskaźników związanych z płynnością i zadłużeniem, które warto śledzić
1. Wskaźnik płynności bieżącej (Current Ratio)
2. Wskaźnik płynności szybkiej (Quick Ratio)
3. Wskaźnik płynności gotówkowej rozszerzony
4. Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego (Debt-to-Equity Ratio)
5. Wskaźnik pokrycia odsetek przez EBITDA
6. Wskaźnik zadłużenia długoterminowego do kapitału (Long-Term Debt Ratio)
7. Wskaźnik zadłużenia krótkoterminowego do kapitału (Short-Term Debt Ratio)
Wskaźnik płynności bieżącej (CR) mierzy zdolność przedsiębiorstwa do regulowania zobowiązań krótkoterminowych za pomocą aktywów obrotowych. Oblicza się go jako stosunek aktywów obrotowych (np. zapasy, należności, środki pieniężne) do zobowiązań krótkoterminowych.
➔ Informuje o tym, czy przedsiębiorstwo posiada wystarczające aktywa obrotowe, aby pokryć zobowiązania wymagalne w najbliższym czasie.
➔ Kontrolerzy wykorzystują go do oceny bezpieczeństwa finansowego oraz zdolności do bieżącego regulowania zobowiązań.
➔ Jest także punktem wyjścia do planowania zapotrzebowania na finansowanie zewnętrzne (np. kredyty obrotowe).
Interpretacja:
• Ogólnie przyjmuje się, że wartość CR w przedziale 1,2 – 2,0 świadczy o zdrowej płynności.
• Wartość poniżej 1,0 oznacza, że firma może mieć trudności z regulowaniem zobowiązań w terminie.
• Zbyt wysoka wartość (>2,5) może sugerować nieefektywne wykorzystanie kapitału obrotowego (np. nadmierne zapasy).
W odniesieniu do branży:
• W handlu detalicznym często wystarczający jest niższy CR (blisko 1,0), bo rotacja towarów i należności jest szybka.
• W produkcji, gdzie cykl konwersji gotówki jest dłuższy, pożądany jest wyższy CR (1,5–2,0).
• W usługach, gdzie udział zapasów jest minimalny, wskaźnik może być niższy, a kluczowe staje się zarządzanie należnościami i gotówką.
Przykład:
Firma produkcyjna posiada aktywa obrotowe o wartości 5 mln zł, w tym 2 mln zł stanowią zapasy, 2 mln zł należności, a 1 mln zł środki pieniężne. Jej zobowiązania krótkoterminowe wynoszą 3 mln zł. Wskaźnik bieżącej płynności obliczamy jako stosunek aktywów obrotowych do zobowiązań krótkoterminowych:
5 mln / 3 mln = 1,67
Oznacza to, że na każdą złotówkę zobowiązań krótkoterminowych firma posiada 1,67 zł w aktywach obrotowych, co świadczy o relatywnie dobrej zdolności do regulowania bieżących zobowiązań.
Wskaźnik płynności szybkiej pokazuje, w jakim stopniu firma jest w stanie spłacić swoje zobowiązania krótkoterminowe najbardziej płynnymi aktywami, czyli bez uwzględniania zapasów, które trudno szybko zamienić na gotówkę (stąd bywa nazywany „acid-test ratio”.)
➔ To bardziej rygorystyczna miara płynności niż wskaźnik płynności bieżącej, ponieważ nie uwzględnia zapasów.
➔ Kontrolerzy korzystają z niego, aby ocenić, czy firma jest w stanie sprostać bieżącym zobowiązaniom przy wykorzystaniu środków szybko dostępnych (gotówka, należności).
➔ Szczególnie ważny w branżach, gdzie zapasy mogą stanowić dużą część aktywów, ale ich upłynnienie jest czasochłonne lub obarczone ryzykiem strat.
Interpretacja:
• Za bezpieczny poziom uznaje się powyżej 1,0.
• Wartość poniżej 1,0 może oznaczać, że firma bez sprzedaży zapasów nie jest w stanie spłacić bieżących zobowiązań.
• Zbyt wysoki poziom wskaźnika może wskazywać na nieefektywne gromadzenie środków pieniężnych lub należności (brak inwestowania nadwyżek).
W odniesieniu do branży:
• W handlu detalicznym wskaźnik często jest niższy (0,5–1,0), bo towar szybko rotuje i jego sprzedaż pokrywa zobowiązania.
• W produkcji pożądany poziom to zwykle 1,0–1,2, ze względu na duży udział zapasów w aktywach.
• W firmach usługowych bywa wyższy, ponieważ przedsiębiorstwa dysponują głównie gotówką i należnościami.
Przykład:
Firma produkcyjna posiada aktywa obrotowe o wartości 5 mln zł, w tym 2 mln zł zapasów, 2 mln zł należności i 1 mln zł gotówki. Jej zobowiązania krótkoterminowe wynoszą 3 mln zł. Wskaźnik płynności szybkiej obliczamy odejmując zapasy od aktywów obrotowych i dzieląc wynik przez zobowiązania krótkoterminowe:
(5 mln – 2 mln) / 3 mln = 3 mln / 3 mln = 1,0
Oznacza to, że spółka dysponuje dokładnie taką samą wartością płynnych aktywów (bez zapasów), jaką stanowi jej bieżące zadłużenie. W praktyce jest to sytuacja równowagi – firma jest w stanie regulować swoje zobowiązania, ale kontroler powinien uważnie monitorować terminowość spływu należności, ponieważ ewentualne opóźnienia mogą realnie obniżyć poziom płynności.
Wskaźnik płynności gotówkowej rozszerzony (Extended Cash Ratio) mierzy zdolność firmy do pokrycia zobowiązań krótkoterminowych nie tylko gotówką i jej ekwiwalentami, ale również należnościami krótkoterminowymi, które w niedługim czasie powinny wpłynąć do przedsiębiorstwa.
➔ Pozwala ocenić realną zdolność do spłaty bieżących zobowiązań w oparciu o gotówkę i przewidywany spływ należności.
➔ Kontrolerzy używają go jako narzędzia prognozy płynności, bo łączy stan gotówki „tu i teraz” z oczekiwanymi wpływami.
➔ Jest pomocny przy analizie polityki kredytowej wobec klientów, ponieważ zbyt duże należności mogą zaburzać obraz płynności.
Interpretacja:
• Wartość 0,8–1,2 uznaje się za optymalną, ponieważ firma ma niemal pewność, że pokryje bieżące zobowiązania z gotówki i należności.
• Wynik <0,8 sygnalizuje ryzyko problemów z płynnością, szczególnie jeśli należności są przeterminowane.
• Zbyt wysoki poziom (>1,5) może oznaczać nieefektywne zarządzanie należnościami (np. brak inwestowania nadwyżek).
W odniesieniu do branży:
• W handlu i produkcji typowe wartości mieszczą się w dolnych widełkach (0,7–1,0), bo należności często są znaczące, a terminy płatności długie.
• W usługach (np. IT, consulting) wskaźnik ten bywa wyższy, bo kontrakty często opierają się na szybszym spływie należności.
• W firmach z branż takich, jak budownictwo, przemysł ciężki często podlega wahaniom ze względu na duże opóźnienia płatności.
Przykład:
Firma dysponuje 1 mln zł gotówki oraz 2 mln zł należności krótkoterminowych, przy zobowiązaniach krótkoterminowych na poziomie 3 mln zł. Wskaźnik płynności gotówkowej obliczamy jako sumę środków pieniężnych i należności podzieloną przez zobowiązania krótkoterminowe:
(1 mln + 2 mln) / 3 mln = 1,0
Oznacza to, że przedsiębiorstwo w pełni pokrywa swoje bieżące zobowiązania środkami pieniężnymi i należnościami. Jest to dobry poziom płynności, ale kontroler powinien przeanalizować strukturę należności: czy są terminowe oraz czy pochodzą od wiarygodnych kontrahentów.
Obrazuje relację pomiędzy kapitałem obcym (zobowiązaniami) a kapitałem własnym przedsiębiorstwa. Pokazuje, ile jednostek długu przypada na każdą jednostkę kapitału wniesionego przez właścicieli. To jeden z kluczowych wskaźników oceny struktury finansowania firmy.
➔ Umożliwia ocenę, w jakim stopniu firma korzysta z finansowania dłużnego w porównaniu do własnych środków.
➔ Kontrolerzy analizują ten wskaźnik, aby określić poziom ryzyka finansowego: im wyższy wskaźnik, tym większe ryzyko dla wierzycieli i inwestorów.
➔ Jest szczególnie istotny przy przygotowywaniu raportów dla banków i instytucji finansowych. To często jeden z pierwszych wskaźników ocenianych przy analizie zdolności kredytowej.
Interpretacja:
• Wartość 1,0 oznacza równowagę – tyle samo kapitału obcego co własnego.
• Wskaźnik <1,0 oznacza przewagę finansowania kapitałem własnym – sytuacja bezpieczniejsza, ale potencjalnie mniej dynamiczna pod kątem rozwoju.
• Wartość >2,0 świadczy o silnym uzależnieniu od długu i większym ryzyku utraty płynności. Optymalny poziom zależy od branży, ale w wielu sektorach utrzymuje się go w granicach 0,5–1,5.
W odniesieniu do branży:
• W sektorach, które wymagają dużego nakładu kapitału, jak budownictwo, przemysł ciężki, transport, wskaźnik ten bywa wyższy (1,5–2,5), ponieważ finansowanie długiem jest naturalnym elementem strategii.
• W usługach i branżach opartych na wiedzy (np. consulting) wskaźnik jest znacznie niższy – często <0,5.
• W handlu i produkcji zwykle oscyluje w średnich przedziale 0,8–1,5.
Przykład:
Firma posiada zobowiązania w wysokości 12 mln zł oraz kapitał własny na poziomie 8 mln zł. Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego obliczamy jako relację zobowiązań ogółem do kapitału własnego:
12 mln / 8 mln = 1,5
Oznacza to, że na każdą złotówkę kapitału własnego przypada 1,50 zł długu. Jest to umiarkowanie wysoki poziom zadłużenia, który w branżach kapitałochłonnych, takich jak przemysł czy budownictwo, może być akceptowalny, natomiast w usługach sygnalizowałby zbyt duże uzależnienie od finansowania zewnętrznego i wyższe ryzyko dla inwestorów.
Wskaźnik pokrycia odsetek przez EBITDA (Interest CoverageRatio) mierzy zdolność firmy do obsługi kosztów odsetkowych z generowanego zysku operacyjnego przed odsetkami, podatkiem i amortyzacją. Pokazuje, ile razy EBITDA pokrywa odsetki od długu w danym okresie.
➔ Ułatwia ocenę bezpieczeństwa finansowego firmy – im wyższy wskaźnik, tym łatwiej przedsiębiorstwo obsługuje swoje zobowiązania odsetkowe.
➔ Jest kluczowy przy analizie ryzyka kredytowego i przygotowywaniu raportów dla banków.
➔ Kontrolerzy używają go do monitorowania wpływu wzrostu zadłużenia na płynność i rentowność.
Interpretacja:
• Wskaźnik ≥3–4 uważany jest za bezpieczny, firma ma wystarczający bufor, aby pokryć odsetki.
• Wartości 1,5–3 wskazują na umiarkowaną zdolność do obsługi długu. W tym wypadku warto kontrolować koszty finansowe.
• Wskaźnik <1,5 oznacza ryzyko niewypłacalności, ponieważ firma może mieć trudności z pokryciem odsetek z bieżącego EBITDA.
W odniesieniu do branży:
• W sektorach, które wymagają dużego nakładu kapitału, wskaźnik jest często niższy (2–3) z uwagi na wysokie odsetki od dużego zadłużenia.
• W usługach typowe wartości to 4–6, ponieważ koszty odsetkowe w stosunku do EBITDA są relatywnie niskie.
• Firmy produkcyjne i handlowe mają ten wskaźnik zazwyczaj na poziomie od 3 do 5.
Przykład:
Firma generuje EBITDA na poziomie 5 mln zł, a jej roczne koszty odsetkowe wynoszą 1,25 mln zł. Wskaźnik pokrycia odsetek przez EBITDA obliczamy jako iloraz EBITDA i kosztów odsetkowych:
5 mln / 1,25 mln = 4
Oznacza to, że zysk operacyjny przed amortyzacją pokrywa koszty odsetkowe czterokrotnie. Przedsiębiorstwo znajduje się więc w komfortowej sytuacji finansowej i posiada bezpieczny bufor na obsługę długu, a ryzyko utraty płynności związane z kosztami finansowymi jest niskie.
Wskaźnik LTD Ratio pokazuje, jaka część całkowitego kapitału przedsiębiorstwa finansowana jest długiem długoterminowym. Jest użyteczny do oceny struktury finansowania firmy z punktu widzenia zobowiązań długoterminowych, czyli takich, które wymagają spłaty w okresie powyżej 12 miesięcy.
➔ Umożliwia ocenę, w jakim stopniu przedsiębiorstwo korzysta z finansowania długiem o długim terminie spłaty.
➔ Pomaga w ocenie ryzyka refinansowania i stabilności finansowej – zobowiązania długoterminowe są mniej obciążające dla bieżącej płynności niż zobowiązania krótkoterminowe.
➔ Kontrolerzy używają go do planowania struktury finansowania i zarządzania płynnością.
Interpretacja:
• Przeciętne wartości mieszczą się w przedziale 0,2–0,5.
• Wartość wysoka (>0,5) oznacza dużą zależność od długu długoterminowego i potencjalnie wyższe ryzyko finansowe w przypadku wzrostu stóp procentowych lub problemów z refinansowaniem.
• Bardzo niski wskaźnik (<0,2) świadczy o konserwatywnej strukturze finansowania, ale może oznaczać niewykorzystanie możliwości dźwigni finansowej.
W odniesieniu do branży:
• W firmach związanych z przemysłem, energetyką, budownictwem wskaźnik jest wyższy, ponieważ finansowanie dużych inwestycji wymaga długoterminowego długu.
• W usługach i branżach o niskich aktywach trwałych wskaźnik jest zwykle niski (<0,3).
Przykład:
Przedsiębiorstwo posiada zobowiązania długoterminowe w wysokości 8 mln zł, kapitał własny na poziomie 4 mln zł. Wskaźnik udziału długu długoterminowego w kapitale całkowitym obliczamy jako stosunek zobowiązań długoterminowych do kapitału własnego:
LTD Ratio = 8 / (8 + 4 + 2) = 8 / 14 ≈ 0,57
Oznacza to, że 57% całkowitego kapitału przedsiębiorstwa finansowane jest długiem długoterminowym. To stosunkowo wysoki poziom, który zwiększa obciążenia finansowe w przyszłości, dlatego wymaga stałego monitorowania kosztów odsetkowych oraz harmonogramu spłat.
Wskaźnik STD Ratio pokazuje, jaka część całkowitego kapitału przedsiębiorstwa finansowana jest zobowiązaniami krótkoterminowymi, czyli takimi, które wymagają spłaty w ciągu 12 miesięcy. Jest kluczowy do oceny ryzyka płynnościi obciążenia bieżących przepływów finansowych.
➔ Pomaga ocenić, w jakim stopniu bieżące zobowiązania mogą obciążać płynność finansową firmy.
➔ Jest istotny przy monitorowaniu ryzyka niewypłacalności krótkoterminowej i planowaniu przepływów pieniężnych.
➔ Controllerzy analizują go razem z wskaźnikami płynności (Current Ratio, Quick Ratio).
Interpretacja:
• Przeciętne wartości mieszczą się w przedziale 0,1–0,3.
• Wysoki wskaźnik (>0,3) oznacza duże ryzyko płynności. Wówczas firma musi regularnie generować przepływy pieniężne, aby obsłużyć zobowiązania.
• Bardzo niski wskaźnik (<0,1) oznacza bezpieczną strukturę krótkoterminową, ale może też świadczyć o niepełnym wykorzystaniu możliwości finansowania.
W odniesieniu do branży:
• W firmach handlowych, produkcyjnych wskaźnik STD może być wyższy (0,2–0,35) ze względu na bieżące zobowiązania wobec dostawców.
• W sektorach usługowych wskaźnik jest zwykle niski (<0,15), ponieważ firma nie posiada dużych zobowiązań krótkoterminowych.
Przykład:
Firma posiada zobowiązania krótkoterminowe w wysokości 2 mln zł, kapitał własny na poziomie 4 mln zł oraz zobowiązania długoterminowe wynoszące 8 mln zł. Wskaźnik udziału zobowiązań krótkoterminowych w kapitale całkowitym (STD Ratio) obliczamy jako relację zobowiązań bieżących do sumy kapitału własnego oraz zobowiązań długoterminowych i krótkoterminowych:
STD Ratio = 2 / (4 + 8 + 2) = 2 / 14 ≈ 0,14
Oznacza to, że 14% całkowitego kapitału przedsiębiorstwa stanowią zobowiązania krótkoterminowe. Jest to niski poziom, który nie obciąża nadmiernie bieżących przepływów pieniężnych i pozwala firmie utrzymywać względnie bezpieczną płynność finansową.
Poznaj Fincorex® - system EPM dla controllerów finansowych
Finanse firmy są źródłem wiedzy, narzędziem do przewidywania przyszłości, a także realnym wsparciem w codziennym zarządzaniu. Systemy klasy EPM, pozwalają patrzeć na organizację w wielu wymiarach jednocześnie: od pojedynczego projektu, przez strukturę działów, aż po pełną konsolidację grupy kapitałowej. To właśnie dzięki temu możliwe jest podejmowanie decyzji szybciej, pewniej i z większą precyzją niż kiedykolwiek wcześniej.
Jeżeli chcesz zobaczyć, jak efektywnie zarządzać finansami w swojej organizacji, jak integrować dane i planować scenariusze w czasie rzeczywistym, skontaktuj się z nami za pomocą poniższego formularza.
Powyższy tekst ma wyłącznie charakter edukacyjny i informacyjny. Nie stanowi porady prawnej, podatkowej ani finansowej i nie może być traktowany jako wskazówka do podejmowania decyzji biznesowych.
.png)