Od stycznia 2027 roku firmy stosujące Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej będą musiały dostosować swoje rachunki zysków i strat do wymagań IFRS 18. To jedna z najważniejszych zmian w sprawozdawczości ostatnich lat, ponieważ znacznie zmieni sposób prezentacji wyników firm.
Dla osób odpowiedzialnych za raportowanie to spore wyzwanie, ale też okazja do uporządkowania procesów i lepszego zrozumienia kondycji firmy. Warto przyjrzeć się regulacjom, jakie niesie ze sobą standard IFRS 18 oraz zaplanować proces adaptacji do nowych wymagań.
W tym artykule omawiamy:
➔ czym jest IFRS 18 i dlaczego wprowadzenie nowych zasad jest istotne,
➔ 5 najważniejszych modyfikacji oraz ich konsekwencje dla kontrolerów finansowych;
➔ przykłady kluczowych zmian w klasyfikacjach;
➔ jak sprawnie przejść na sprawozdawczość według nowych reguł z pomocą systemu EPM.
Czym jest IFRS 18?
IFRS (International Financial Reporting Standards), czyli MSSF (Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej), to zbiór reguł określających, jak przedsiębiorstwa powinny sporządzać i prezentować swoje sprawozdania finansowe. Celem tych standardów jest zapewnienie przejrzystości, porównywalności oraz wiarygodności informacji finansowych na rynkach międzynarodowych.
W Unii Europejskiej wszystkie spółki publiczne muszą stosować się do ich zasad. Standardy obejmują różne obszary: od rozpoznawania przychodów, przez leasingi, aż po instrumenty finansowe. IFRS 18 skupia się na tym, jak prezentować rachunek zysków i strat oraz jakie ujawnienia z nim związane zamieszczać.
Nowy standard zastępuje w części dotyczącej prezentacji sprawozdań pozycje z obecnego IAS 1. Wprowadza bardziej ustrukturyzowaną klasyfikację przychodów, kosztów i wyników, co ma poprawić porównywalność sprawozdań między firmami i branżami.
Oto kluczowe zmiany.
Wszystkie pozycje muszą być zaklasyfikowane do jednej z pięciu kategorii:
➔ działalność operacyjna, obejmująca przychody i koszty związane z podstawową działalnością firmy, np. sprzedażą produktów lub usług;
➔ działalność inwestycyjna, czyli zyski i straty wynikające z inwestycji, które nie są częścią podstawowego biznesu, np. sprzedaż aktywów trwałych lub inwestycji kapitałowych;
➔ działalność finansowa: przychody i koszty związane z finansowaniem, takie jak odsetki od kredytów, koszty emisji obligacji czy różnice kursowe instrumentów finansowych;
➔ podatek dochodowy, a zatem obciążenia podatkowe przypisane do poszczególnych wyników;
➔ oraz działalność zaniechana, czyli wyniki działalności wycofanej lub sprzedanej, które wymagają odrębnego ujęcia w sprawozdaniu.
To uporządkowanie wymaga przemyślanej klasyfikacji wielu kosztów i przychodów które dotąd mogły być ujmowane elastycznie.
Jedną z najbardziej odczuwalnych zmian w IFRS 18 jest obowiązek prezentowania wyniku operacyjnego (operating profit) jako odrębnej pozycji w rachunku zysków i strat. Dotychczasowy standard nie wskazywał precyzyjnie, czym jest wynik operacyjny, a w związku z tym firmy miały swobodę w jego kalkulacji i nazewnictwie. W efekcie część spółek prezentowała EBIT, inne EBITA lub EBITDA, a jeszcze inne tworzyły własne wersje wyniku operacyjnego, różniące się zakresem ujętych pozycji. To utrudniało porównywalność wyników między przedsiębiorstwami, nawet w ramach tej samej branży.
Nowy standard wprowadza jednolitą definicję wyniku operacyjnego, opartą na kategoriach przychodów i kosztów zaklasyfikowanych do działalności operacyjnej. Oznacza to, że firmy nie będą już mogły dowolnie decydować, które pozycje wliczyć do tego poziomu wyniku, a które pominąć.
Kolejnym ważnym obszarem zmian są Management Performance Measures (MPM), czyli wskaźniki zarządcze używane przez spółki do prezentowania swojej efektywności poza standardowym rachunkiem zysków i strat. Wielu emitentów od lat stosuje własne miary, takie jak skorygowana EBITDA, zysk z działalności podstawowej czy zysk znormalizowany, by lepiej oddać ekonomiczną rzeczywistość działalności. Brakowało jednolitych zasad ich definiowania i ujawniania, co prowadziło do ryzyka manipulacji lub nieporównywalności danych.
Wraz z IFRS 18 wprowadzono nowe wymogi:
➔ Obowiązek ujawnienia i wyjaśnienia każdego wskaźnika MPM, który jest prezentowany poza rachunkiem wyników, np. w raportach zarządu, prezentacjach dla inwestorów czy raportach rocznych.
➔ Powiązanie każdego MPM z pozycjami sprawozdania finansowego IFRS , czyli konieczność wykazania, jak dana miara została wyliczona oraz z jakich elementów wynika (tzw. „reconciliation”).
➔ Uzasadnienie stosowania danego wskaźnika – spółka musi wskazać, dlaczego dana miara lepiej oddaje wyniki operacyjne lub kondycję finansową.
Oznacza to koniec dowolności w prezentowaniu wskaźników zarządczych. Każdy MPM musi być jednoznaczny i weryfikowalny, co z kolei może wpłynąć na poprawę wiarygodności prezentowanych wyników.
IFRS 18 wprowadza również rozszerzone wymogi dotyczące ujawniania informacji w notach do sprawozdania finansowego. Celem jest umożliwienie użytkownikom raportów pełniejszego zrozumienia, co dokładnie oznaczają poszczególne kategorie.
Firmy będą musiały prezentować bardziej szczegółowe dane dotyczące:
➔ natury przychodów i kosztów z podziałem na główne składniki i czynniki wpływające na ich zmianę,
➔ struktur segmentów działalności, zwłaszcza w grupach kapitałowych, gdzie konieczne będzie powiązanie informacji segmentowych z pozycjami rachunku zysków i strat,
➔ transakcji jednorazowych i nietypowych, takich jak sprzedaż aktywów, restrukturyzacje czy odpisy aktualizujące, wraz z wyjaśnieniem ich wpływu na wynik,
➔ oraz stosowanych zasad klasyfikacji i założeń przyjętych przy grupowaniu danych finansowych.
Dla działów raportowania i kontrolingu IFRS 18 to sygnał, że rośnie znaczenie analityki finansowej. Nowe ujawnienia będą wymagały większej precyzji, spójności i dokumentacji decyzji klasyfikacyjnych, co może wiązać się z koniecznością przeglądu dotychczasowych not objaśniających, rozszerzenia zakresu danych źródłowych oraz integracji informacji z różnych systemów finansowych.
Jedną z mniej oczywistych, ale bardzo istotnych zmian IFRS 18 jest konieczność zdefiniowania charakteru działalności firmy.
➔ Jednostka inwestycyjna – np. fundusze, holdingi, dla których podstawowym źródłem przychodów są inwestycje.
➔ Podmiot udzielający finansowania – np. banki, firmy pożyczkowe, dla których udzielanie kredytów lub pożyczek jest częścią podstawowej działalności.
➔ Podmiot operacyjny – np. spółki przemysłowe, dla których inwestycje i finansowanie są jedynie dodatkiem do podstawowego modelu biznesowego.
Ta klasyfikacja wpływa na miejsce prezentacji poszczególnych pozycji w rachunku zysków i strat. Przykładowo: dywidendy i zyski z wyceny w firmie inwestycyjnej trafiają do działalności operacyjnej, podczas gdy spółka przemysłowa zaklasyfikuje je poza wynikiem operacyjnym, w działalności inwestycyjnej lub finansowej.
Odpisy wartości firmy (goodwill impairment)
Dotychczas odpisy z tytułu utraty wartości firmy były często ujmowane w kosztach operacyjnych. Ten sposób prezentacji nie oddawał ekonomicznej istoty zjawiska, ponieważ odpis wartości firmy jest konsekwencją decyzji inwestycyjnych z przeszłości, a nie bieżącej działalności operacyjnej.
W IFRS 18 odpisy muszą być prezentowane poniżej wyniku operacyjnego jako odrębna pozycja rachunku zysków i strat. Rozwiązanie ma na celu poprawę porównywalności wyników operacyjnych między firmami. W praktyce oznacza to konieczność aktualizacji zasad klasyfikacji kosztów oraz dostosowania raportowania zarządczego zarówno na poziomie jednostkowym, jak i skonsolidowanym.
Zyski i straty ze zbycia aktywów trwałych
Zyski i straty ze sprzedaży aktywów trwałych (takich jak maszyny, nieruchomości czy środki transportu) często ujmowano w wyniku operacyjnym. Mogło to jednak zniekształcać obraz bieżącej rentowności, ponieważ transakcje te zwykle nie stanowią elementu podstawowej działalności firmy. IFRS 18 wprowadza tu jasną zasadę: jeżeli sprzedaż aktywów trwałych nie należy do głównej działalności operacyjnej, powinna być klasyfikowana jako działalność inwestycyjna.
Koszty restrukturyzacji i odprawy
Jednorazowe wydatki związane z zamknięciem linii biznesowej, redukcją zatrudnienia czy innymi zmianami strukturalnymi muszą być wyodrębnione z kosztów operacyjnych i odpowiednio opisane w notach objaśniających. IFRS 18 wymaga rozdzielenia tych kosztów od regularnych wydatków operacyjnych, co ułatwia inwestorom ocenę wpływu działań restrukturyzacyjnych na bieżącą efektywność firmy. Dla działów finansowych oznacza to konieczność ujednolicenia procesów identyfikacji kosztów i spójnego raportowania w systemach finansowych i zarządczych.
Różnice kursowe - operacyjne vs finansowe
Różnice kursowe od dawna należą do bardziej złożonych zagadnień sprawozdawczości finansowej, ponieważ mogą wynikać zarówno z rozliczeń z kontrahentami w walutach obcych, jak i z przeliczeń zobowiązań kredytowych czy instrumentów finansowych. W przeszłości wiele firm ujmowało je łącznie w jednym miejscu rachunku zysków i strat, co zacierało obraz faktycznego wpływu na wyniki operacyjne.
IFRS 18 wprowadza klasyfikację różnic kursowych w zależności od źródła:
➔ operacyjne – różnice wynikające z należności i zobowiązań operacyjnych (np. rozliczeń z dostawcami, odbiorcami lub kontraktów handlowych) ujmuje się w wyniku operacyjnym,
➔ finansowe – różnice związane z instrumentami finansowania, takimi jak kredyty, pożyczki, obligacje czy instrumenty pochodne zabezpieczające finansowanie, należy prezentować w kategorii działalności finansowej.
Fincorex to EPM, za pomocą którego można włatwy sposób obsługiwać wielowalutowośc czy eliminować wpływ zmiany kursówwalutowym w skonsolidowanym raportowaniu zarządczym. Przeczytaj Case Study➔
Wdrożenie IFRS 18 w wielu organizacjach może okazać się prawdziwym wyzwaniem.
W dużych firmach, które w controllingu wciąż polegają na arkuszach Excel, ręczne przeklasyfikowanie setek pozycji i przygotowanie not objaśniających może być czasochłonne, podatne na błędy oraz trudne do weryfikacji. Nawet organizacje korzystające z systemów EPM mogą napotkać problemy, jeśli narzędzia te są nieelastyczne lub nieintuicyjne – wymaga to wówczas nakładów pracy manualnej i licznych testów.
Fincorex® to system EPM zaprojektowany z myślą o dynamicznych zmianach regulacyjnych i potrzebach controllingu. Dzięki jego elastycznej architekturze można łatwo przebudować strukturę raportowania, zdefiniować nowe kategorie i zintegrować wskaźniki zarządcze z danymi finansowymi. Jego możliwości konsolidacji oraz automatycznego raportowania pozwalają uniknąć ręcznych błędów, a także przyspieszają proces wdrożenia.
Dzięki Fincorex® przedsiębiorstwa mogą nie tylko sprostać wymaganiom IFRS 18, ale także zyskać lepszy wgląd w strukturę wyników, szybciej reagować na zmiany oraz podejmować decyzje w oparciu o aktualne dane.
Oto kilka kluczowych obszarów, w których system ułatwia pracę zespołów finansowych w trakcie wdrożenia IFRS 18 i po jego zakończeniu.
1. Automatyczna klasyfikacja pozycji
➔ Przychody, koszty operacyjne, finansowe i jednorazowe zdarzenia (np. odpisy wartości firmy, sprzedaż aktywów, koszty restrukturyzacji) są automatycznie przypisywane do właściwych kategorii zgodnie z IFRS 18.
➔ Redukcja ryzyka błędów i skrócenie czasu potrzebnego na przeklasyfikowanie setek pozycji w raportach historycznych.
2. Symulacje i przeliczenia historyczne
➔ Możliwość generowania sprawozdań z poprzednich okresów według nowych zasad IFRS 18.
➔ Analiza wpływu zmian na wyniki operacyjne, finansowe i inwestycyjne, przygotowanie scenariuszy dla zarządu i inwestorów.
3. Konsolidacja danych z wielu źródeł
➔ Integracja informacji finansowych, zarządczych i segmentowych w jednym systemie.
➔ Eliminacja ręcznych przeliczeń i minimalizacja niezgodności między raportami finansowymi a zarządczymi.
4. Automatyczne generowanie raportów i not objaśniających
➔ Raporty zgodne z IFRS 18 oraz powiązanie wskaźników MPM z pozycjami standardowymi.
➔ Przygotowanie materiałów dla inwestorów, analityków i audytorów w sposób szybki i spójny.
5. Kontrola i walidacja danych
➔ Mechanizmy weryfikacji wychwytują odchylenia i nieprawidłowości już w fazie przygotowawczej.
➔ Ułatwienie audytu oraz zapewnienie spójności danych w całej organizacji.
6. Elastyczność i szybkie reagowanie
➔ Możliwość łatwej aktualizacji struktury rachunku zysków i strat w odpowiedzi na zmiany regulacyjne.
➔ Szybka adaptacja do nowych wymagań, a także natychmiastowy wgląd w wyniki operacyjne i finansowe.
Jeżeli chcesz zobaczyć, jak efektywnie zarządzać finansami w swojej organizacji, jak integrować dane i planować scenariusze w czasie rzeczywistym, skontaktuj się z nami za pomocą poniższego formularza.
.png)