Od stycznia 2027 roku przedsiębiorstwa stosujące Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej będą musiały dostosować swoje rachunki zysków i strat do wymagań IFRS 18. To jedna z najważniejszych zmian w sprawozdawczości finansowej ostatnich lat, która wpłynie na sposób prezentacji wyników działalności, porównywalność danych. Europejski Komitet Doradczy ds. Sprawozdawczości Finansowej przekazał Komisji Europejskiej swoją opinię w sprawie zatwierdzenia IFRS 18, rekomendując jego przyjęcie. Ostateczna decyzja Komisji Europejskiej jest oczekiwana w pierwszej połowie 2026 roku.
Dla kontrolerów finansowych i dyrektorów odpowiedzialnych za raportowanie to nie tylko wyzwanie techniczne, ale także szansa na uporządkowanie procesów i lepsze zrozumienie rzeczywistej kondycji przedsiębiorstwa. Warto więc już teraz przyjrzeć się, co dokładnie się zmienia i jak przygotować organizację na nowe regulacje.
Czym jest IFRS i dlaczego jest tak istotny?
IFRS (International Financial Reporting Standards) to zbiór międzynarodowych standardów rachunkowości, które określają, jak firmy powinny przygotowywać i prezentować sprawozdania finansowe. Ich głównym celem jest zapewnienie przejrzystości, porównywalności i wiarygodności informacji finansowych na rynkach globalnych.
Standardy IFRS są stosowane przez tysiące przedsiębiorstw na całym świecie – zarówno te notowane na giełdach, jak i te, które decydują się na ich wdrożenie dobrowolnie. W Unii Europejskiej wszystkie spółki publiczne mają obowiązek raportowania zgodnie z IFRS, co sprawia, że standardy te stały się fundamentem współczesnej sprawozdawczości finansowej.
Każdy standard IFRS koncentruje się na konkretnym obszarze – od rozpoznawania przychodów, przez leasingi, aż po instrumenty finansowe. IFRS 18 dotyczy natomiast sposobu prezentacji rachunku zysków i strat oraz ujawnień powiązanych z wynikami działalności.
IFRS 18 zastępuje dotychczasowy IAS 1 w zakresie prezentacji rachunku zysków i strat. Nowy standard wprowadza bardziej ustrukturyzowane podejście do klasyfikacji przychodów, kosztów i wyników. Zmiany nie są kosmetyczne – dotyczą fundamentalnych zasad prezentacji wyników finansowych.
Co się zmienia?
Wszystkie pozycje w rachunku zysków i strat muszą być jednoznacznie przypisane do jednej z pięciu kategorii: działalność operacyjna, inwestycyjna, finansowa, podatek dochodowy oraz działalność zaniechana. To nie jest sugestia – to wymóg.
Dlaczego to istotne?
Dotychczas przedsiębiorstwa miały dużą swobodę w prezentacji wyników. Jedna firma mogła pokazać zysk ze sprzedaży nieruchomości jako przychód operacyjny, inna jako pozycję pozostałą, jeszcze inna w przychodach finansowych. IFRS 18 kończy z tą elastycznością. Każda pozycja musi trafić do ściśle określonej kategorii według jasnych kryteriów.
Praktyczny wpływ
Kontroler finansowy będzie musiał przeanalizować każdą istotną pozycję w rachunku zysków i strat i podjąć decyzję o jej klasyfikacji zgodnie z nowymi zasadami. To nie jest zmiana w systemie księgowym – to przemyślenie od podstaw, jak firma prezentuje swoje wyniki.
Co się zmienia?
Standard wymaga wykazania wyniku operacyjnego jako odrębnej, obowiązkowej linii w rachunku zysków i strat. Co ważniejsze – IFRS 18 precyzyjnie definiuje, co może, a czego nie może zawierać wynik operacyjny.
Dlaczego to istotne?
Do tej pory każda firma definiowała wynik operacyjny po swojemu. Niektóre pokazywały EBIT z wyłączeniem odpisów wartości firmy, inne z wyłączeniem kosztów restrukturyzacji, jeszcze inne dodawały do wyniku operacyjnego przychody finansowe. Dla analityków porównywanie wyników między firmami mogło być nie lada wyzwaniem.
Przykład
Po 2027 roku wszystkie firmy będą musiały prezentować wynik operacyjny według tej samej definicji. Jeśli Twoja firma dotychczas pokazywała EBIT na poziomie 50 mln zł, włączając do niego różne pozycje, po zmianach standardowy wynik operacyjny może wynieść 42 mln zł. To nie jest błąd – to efekt standaryzacji. I analitycy będą to widzieli.
Co się zmienia?
Odpisy z tytułu utraty wartości firmy (impairment of goodwill) nie mogą już być prezentowane jako koszt operacyjny. Muszą być wykazane jako odrębna linia poniżej wyniku operacyjnego.
Dlaczego to istotne?
Wiele firm, które przeprowadzały akwizycje, przez lata ujmowało odpisy wartości firmy w kosztach ogólnych zarządu lub w ramach kosztów operacyjnych segmentu. To pozwalało "rozmyć" te koszty w strukturze wyniku operacyjnego. IFRS 18 to uniemożliwia.
Przykład
Wyobraźmy sobie grupę kapitałową, która w 2024 roku przejęła konkurenta za 80 mln zł, z czego 25 mln zł stanowiła wartość firmy. W 2026 roku, z powodu pogorszenia sytuacji rynkowej, konieczny jest odpis w wysokości 12 mln zł.
Według starych zasad
Odpis mógłby być ujęty w kosztach operacyjnych, EBIT wyniósłby 38 mln zł (50 mln – 12 mln).
Według IFRS 18
Wynik operacyjny wyniesie 50 mln zł, a odpis wartości firmy 12 mln zł zostanie pokazany jako osobna linia poniżej. Wynik przed opodatkowaniem będzie taki sam, ale struktura prezentacji całkowicie inna.
Dla zarządu oznacza to, że wynik operacyjny będzie wyglądał lepiej, ale odpis będzie wyraźnie widoczny dla wszystkich interesariuszy. Nie da się już "schować" nieudanych akwizycji w kosztach operacyjnych.
Co się zmienia?
Zyski lub straty ze sprzedaży aktywów trwałych, które nie są częścią głównej działalności przedsiębiorstwa, muszą być prezentowane w kategorii działalności inwestycyjnej, nie operacyjnej.
Dlaczego to istotne?
Dotychczas firma produkcyjna mogła sprzedać nieużywany magazyn za cenę o 5 mln zł wyższą od wartości księgowej i pokazać ten zysk jako przychód operacyjny lub "pozostałe przychody operacyjne". To sztucznie podnosiło wynik operacyjny w danym roku.
Przykład
Firma logistyczna planuje sprzedać jeden z magazynów położonych w atrakcyjnej lokalizacji. Wartość księgowa: 8 mln zł, cena sprzedaży: 14 mln zł, zysk: 6 mln zł.
Według starych zasad
Zarząd mógłby pokazać te 6 mln zł jako element wyniku operacyjnego, prezentując inwestorom świetny rok operacyjny.
Według IFRS 18
Te 6 mln zł musi trafić do kategorii działalności inwestycyjnej. Wynik operacyjny nie zostanie zaburzony jednorazową transakcją. Inwestorzy będą widzieli rzeczywistą efektywność podstawowej działalności.
Co się zmienia?
Standard precyzuje, że różnice kursowe związane z operacyjnymi należnościami i zobowiązaniami (faktury od dostawców, należności od klientów) powinny być prezentowane w wyniku operacyjnym. Natomiast różnice kursowe wynikające z finansowania (kredyty, obligacje) – w kategorii działalności finansowej.
Dlaczego to istotne?
Dotychczas wiele firm pokazywało wszystkie różnice kursowe jako pozycję finansową lub w "pozostałych przychodach/kosztach operacyjnych". To zaciemniało obraz tego, jak bardzo działalność operacyjna jest narażona na ryzyko walutowe.
Przykład
Polski eksporter sprzętu medycznego wystawia 70% faktur w euro, a 80% kosztów ponosi w złotych. Ma również kredyt w euro na 30 mln zł.
W ciągu roku:
➔ różnice kursowe na należnościach i zobowiązaniach handlowych: +3 mln zł (zysk),
➔ różnice kursowe na kredycie: -2 mln zł (strata).
Według starych zasad
Mogło to być pokazane łącznie jako +1 mln zł w pozycjach finansowych.
Według IFRS 18
➔ Wynik operacyjny uwzględni +3 mln zł (różnice na operacjach).
➔ Kategoria finansowa pokaże -2 mln zł (różnice na kredycie).
Analitycy będą widzieli, że sam biznes operacyjny korzysta na kursach walut, podczas gdy finansowanie jest zagrożeniem.
Co się zmienia?
Jeśli restrukturyzacja dotyczy zamknięcia linii biznesowej lub znaczącej zmiany struktury, koszty z nią związane muszą być wyraźnie ujawnione i nie mogą być po prostu "schowane" w standardowych kosztach operacyjnych bez dodatkowego komentarza.
Dlaczego to istotne?
Firmy często rozkładały koszty restrukturyzacji na różne pozycje kosztowe (odprawy w kosztach osobowych, likwidacja majątku w amortyzacji, kary umowne w kosztach ogólnych), co sprawiało, że skalę restrukturyzacji trudno było ocenić.
Przykład
Firma IT zamyka oddział w Krakowie. Koszty: 4 mln zł odpraw, 1,5 mln zł kar umownych za rozwiązanie umów najmu, 0,5 mln zł innych kosztów.
Według starych zasad
Te 6 mln zł mogło być rozrzucone po różnych pozycjach kosztowych bez szczegółowego ujawnienia.
Według IFRS 18
Musi powstać wyraźne ujawnienie: "Koszty restrukturyzacji związane z zamknięciem oddziału w Krakowie: 6 mln zł, w tym...". Inwestorzy będą wiedzieli, że to koszt jednorazowy i będą mogli lepiej ocenić bazowy wynik operacyjny.
Co się zmienia?
Jedna z mniej oczywistych, ale bardzo istotnych zmian: firma musi zdefiniować, czy działa jako:
➔ jednostka inwestycyjna (fundusze, holdingi inwestycyjne),
➔ podmiot udzielający finansowania jako część podstawowej działalności (banki, firmy pożyczkowe, leasingowe),
➔ przedsiębiorstwo prowadzące działalność operacyjną, gdzie inwestycje i finansowanie są dodatkowe.
Dlaczego to istotne?
Ta klasyfikacja wpływa bezpośrednio na to, gdzie w rachunku zysków i strat prezentowane są odsetki, dywidendy, zyski ze sprzedaży aktywów czy wyceny instrumentów finansowych.
Przykład
Holding inwestycyjny pokaże dywidendy od spółek portfelowych i zyski z wyceny inwestycji w działalności operacyjnej – bo to jego podstawowy biznes.
Grupa przemysłowa, która lokuje nadwyżki finansowe w akcje i obligacje, te same pozycje pokaże poza działalnością operacyjną – w działalności inwestycyjnej lub finansowej.
Dla grup kapitałowych oznacza to konieczność przeanalizowania struktury i zapewnienia spójności klasyfikacji między jednostkami zależnymi a skonsolidowanym sprawozdaniem. Spółka córka może być traktowana inaczej niż grupa jako całość.
Jedną z najbardziej wymagających zmian wprowadzanych przez IFRS 18 jest wymóg dezagregacji, czyli rozdzielenia zagregowanych pozycji na bardziej szczegółowe komponenty. To może być największe wyzwanie operacyjne dla działów finansowych.
Czym jest dezagregacja?
Zasada kluczowa: Standard wymaga, aby pozycje w rachunku zysków i strat były prezentowane na takim poziomie szczegółowości, który jest istotny dla zrozumienia wyników finansowych przedsiębiorstwa. Jeśli agregowanie pozycji ukrywa istotne informacje, trzeba je rozdzielić.
IFRS 18 wprowadza konkretne kryteria dezagregacji oparte na trzech wymiarach:
➔ Natura – czym jest dana pozycja (np. wynagrodzenia, materiały, amortyzacja),
➔ Funkcja – do czego służy (np. produkcja, sprzedaż, administracja),
➔ Pomiar – jak jest wyceniana (wartość godziwa, koszt historyczny, model amortyzacji).
Praktyczny przykład – koszty operacyjne
Firma produkcyjna pokazywała w rachunku zysków i strat:
➔ Przychody ze sprzedaży: 200 mln zł
➔ Koszty sprzedanych produktów: 120 mln zł
➔ Koszty sprzedaży: 30 mln zł
➔ Koszty ogólnego zarządu: 25 mln zł
➔ EBIT: 25 mln zł
Co wymaga IFRS 18
Te zagregowane pozycje mogą już nie wystarczyć. Standard wymaga, aby w notach objaśniających (a w niektórych przypadkach bezpośrednio w rachunku zysków i strat) pokazać dezagregację według natury kosztów.
Koszty według natury
➔ Zużycie materiałów i towarów: 80 mln zł
➔ Koszty świadczeń pracowniczych: 55 mln zł
➔ Amortyzacja: 18 mln zł
➔ Usługi obce: 12 mln zł
➔ Koszty transportu: 8 mln zł
➔ Inne koszty operacyjne: 2 mln zł
Razem: 175 mln zł
Jeśli firma prezentuje koszty według funkcji (jak w pierwszym przykładzie), musi dodatkowo pokazać dezagregację według natury w notach. A jeśli któryś z tych komponentów jest szczególnie istotny lub nietypowy – może być wymagane jego odrębne wykazanie już w rachunku zysków i strat.
Standard określa, że pozycja powinna być dezagregowana, gdy:
1. Różne składniki mają różne cechy ekonomiczne
Przykład: "Koszty ogólnego zarządu" zawierają zarówno wynagrodzenia stałe (35 mln zł rocznie), jak i jednorazową stratę ze sprzedaży budynku biurowego (8 mln zł). Te pozycje mają zupełnie inny charakter i powinny być pokazane osobno.
2. Składniki różnią się częstotliwością występowania
Przykład: "Pozostałe koszty operacyjne" zawierają koszty ubezpieczeń powtarzające się co roku (2 mln zł) oraz koszty postępowań sądowych, które są nieregularne (5 mln zł). To trzeba rozdzielić.
3. Składniki podlegają różnym metodom pomiaru
Przykład: W "przychodach finansowych" są zarówno odsetki naliczane metodą efektywnej stopy procentowej (3 mln zł), jak i zyski z aktualizacji wartości godziwej instrumentów finansowych (12 mln zł). Standard wymaga osobnego pokazania tych pozycji.
Znacznie więcej pracy z danymi
Dotychczas dział finansowy mógł agregować podobne pozycje na dość wysokim poziomie. Teraz trzeba będzie "zejść niżej" i zapewnić możliwość prezentacji danych na bardziej granularnym poziomie.
Grupa handlowa – przykład
Dotychczas pozycja "Koszty sprzedaży: 45 mln zł" mogła wystarczyć. Po IFRS 18 może być wymagane pokazanie:
➔ Wynagrodzenia i prowizje zespołu sprzedażowego: 28 mln zł
➔ Marketing i reklama: 12 mln zł
➔ Podróże służbowe: 3 mln zł
➔ Pozostałe koszty sprzedaży: 2 mln zł
Firma technologiczna – przykład
"Koszty działalności operacyjnej" mogą wymagać rozbicia na:
➔ Koszty research & development: 35 mln zł (w tym wynagrodzenia: 25 mln zł, licencje i oprogramowanie: 8 mln zł, pozostałe: 2 mln zł)
➔ Koszty utrzymania infrastruktury IT: 15 mln zł
➔ Koszty obsługi klienta: 8 mln zł
➔ Koszty administracyjne: 12 mln zł
Rozpocznij od mapowania
Przeanalizuj obecny rachunek zysków i strat. Które zagregowane pozycje zawierają komponenty o różnej naturze, częstotliwości lub metodzie pomiaru?
Oceń dane źródłowe
Czy Twój system księgowy zbiera dane na wystarczająco szczegółowym poziomie? Czy trzeba wprowadzić dodatkowe wymiary analityczne?
Testuj na danych historycznych
Spróbuj przygotować sprawozdanie za ostatni rok zgodnie z nowymi wymogami. Gdzie brakuje danych? Co trzeba zmienić w procesach księgowania?
Zaplanuj zmiany w systemach
Jeśli system EPM lub księgowy nie wspiera wymaganego poziomu ziarnistoci, teraz jest czas na zmiany – nie na kilka miesięcy przed 2027 rokiem.
1. Audyt i mapowanie zmian
Przeanalizuj każdą istotną pozycję w rachunku zysków i strat z ostatnich 2-3 lat. Określ, jak zostałaby zaklasyfikowana według IFRS 18. Zidentyfikuj różnice i pozycje wymagające dezagregacji.
2. Symulacje na danych historycznych
Przygotuj rachunki zysków i strat za poprzednie okresy zgodnie z nowymi zasadami. Pokaż zarządowi, jak zmieniłyby się kluczowe wskaźniki. To najlepszy sposób na zrozumienie skali zmian.
3. Przegląd wskaźników zarządczych
Jeśli stosujesz MPM w komunikacji z inwestorami, przygotuj pełne uzgodnienia do pozycji IFRS i uzasadnienia. Oceń, czy wszystkie korekty są uzasadnione i będą akceptowalne pod nowym standardem.
4. Dostosowanie systemów
System EPM musi pozwalać na elastyczne definiowanie kategorii, automatyczne przypisywanie pozycji, zarządzanie dezagregacją danych i generowanie raportów zgodnych z IFRS 18. Bez odpowiedniego narzędzia wdrożenie będzie bardzo trudne.
IFRS 18 to fundamentalna przebudowa sposobu prezentacji wyników finansowych. Odpisy wartości firmy, które dotychczas były częścią kosztów operacyjnych, trafią poniżej wyniku operacyjnego. Wskaźniki zarządcze będą musiały być w pełni uzasadnione i uzgodnione. Zyski ze sprzedaży aktywów nie zaburzą już wyniku operacyjnego. Różnice kursowe będą pokazywały prawdziwe ryzyko walutowe w biznesie. A dezagregacja wymusi prezentację danych na znacznie bardziej szczegółowym poziomie niż dotychczas.
Dla działów finansowych to ogromne wyzwanie, ale także szansa na uporządkowanie procesów i lepsze zrozumienie kondycji organizacji. Kluczem do sukcesu jest wczesne rozpoczęcie przygotowań – nie pod koniec 2026 roku, ale już teraz.
Jeżeli chcesz zobaczyć, jak efektywnie przygotować swoją organizację na zmiany wynikające z IFRS 18, jak zintegrować dane i zbudować elastyczny system raportowania, zamów kontakt z nami za pomocą poniższego formularza.
Powyższy tekst ma wyłącznie charakter edukacyjny i informacyjny. Nie stanowi porady prawnej, podatkowej ani finansowej i nie może być traktowany jako wskazówka do podejmowania decyzji biznesowych.
.png)